داشتن صدای خوب یک استعداد ذاتی است که در بعضی افراد وجود دارد؛ اما پرورش صدا و آشنایی با تکنیک‌ها و انجام تمرین صداسازی یک امر اکتسابی به حساب می‌آید. داشتن صدای خوب بدون آشنایی با روش‌های پرورش صدا، فایده‌ای ندارد.
اگر شما استعداد خوش صدایی دارید با تمرینات عملی فن بیان و تحصیل در حوزه پرورش صدا می‌توانید فرد بسیار موفقی در عرصه‌های مختلف همچون خوانندگی، گویندگی، سخنرانی و مداحی شوید. در صداسازی دو دسته تمرینات تنفسی و تمرینات تار آوایی وجود دارد؛ اینکه چه زمانی نفس را نگه دارید و چه زمانی از آن استفاده کنید، اساس صداسازی است. نکته مهم و ضروری این بوده که هر دوی این تمرین‌ها باید با هم انجام شوند.
تمرین صدا از دیافراگم
بسیاری از افراد دوست دارند که بدانند چگونه فن بیان خوبی داشته باشیم؟ یکی از مهم‌ترین تمرینات برای صداسازی، نفس کشیدن صحیح است. تنفس دیافراگمی اهمیت بسیار زیادی در کیفیت فن بیان و صداسازی دارد. اگر تنفس صحیح دیافراگمی را یاد بگیرید و موقع صحبت کردن، تنفس شما دیافراگمی و ناحیه تولید صدا دیافراگم باشد، در این صورت صدای شما پر انرژی و قوی‌تر خواهد بود.
برای تمرین دیافراگمی دست خود را روی شکمتان قرار دهید و سپس بدون اینکه سینه‌تان حرکت کند دم و بازدم را انجام دهید. برای تست اینکه تمرین صدا از دیافراگم را درست انجام می‌دهید یا خیر، دست‌تان را روی شکم (دیافراگم) قرار دهید، با تنفس دیافراگمی شکم شما بالا و پایین می‌رود؛ همچنین شما می‌توانید دراز کشیده و به پشت بخوابید، سپس دستان خود را روی شکمتان بگذارید، باید با دم و بازدم شکم بالا و پایین برود.
تمرین صداسازی برای خوانندگی
تمرین صداسازی برای خوانندگی به شما کمک خواهد کرد تا صدای بهتری داشته باشید و اعتماد به نفستان بالا رود:
از حنجره خود کار بکشید
شما در تمرین حنجره برای خوانندگی تا جایی باید از حنجره خود کار بکشید که بتوانید صدای قوی‌تر را تولید کنید. برای انجام این کار، متنی را به مدت ده دقیقه با صدای بسیار بلند بدون اینکه افت صدا داشته باشید، بخوانید.
بهتر است بدانید که حنجره نیز به عنوان یک ماهیچه با تمرین بیشتر، قوی می‌شود؛ هر اندازه که حنجره قوی‌تر باشد، قابلیت ارتعاش آن بیشتر شده و صدای قوی‌تری به شما می‌دهد. البته کار کشیدن از حنجره بدان معنا نیست که صدایتان را در حد داد و بیداد بالا ببرید. چرا که در این صورت صدایتان گرفته و حنجره‌تان آسیب می‌‌بیند.
تقویت صدای سینه
تقویت صدای سینه یکی دیگر از کارهایی است که در تمرین صداسازی نقش پررنگی ایفا می‌کند. در واقع افرادی صدای قوی دارند که بتوانند به خوبی، صدا را به درون سینه خود بیندازد. سینه فرد می‌تواند یک منبع خوب برای طنین افکندن صدای وی باشد. صداهای قوی و کلفت، صداهایی هستند که سینه در ساخت آن نقش دارد. در مقابل برخی صداها مانند جیغ و صدای نازک در سر ایجاد می‌شوند. البته فراموش نکنید باید این نوع صداها را هم تقویت کنید.
شما می‌توانید این تمرینات را در تمرین صداسازی برای مداحی هم استفاده کنید.
- تمرین صداسازی برای سخنرانی
سخنرانی یکی دیگر از حوزه‌هایی که داشتن یک صدای موثر و خوش انرژی در آن موفقیت شما را تضمین خواهد کرد. آموزش و تمرین صداسازی برای سخنرانی در کنار فن بیان می‌تواند به شما در داشتن یک سخنرانی تاثیرگذار و تبدیل شدن به یک سخنران مشهور کمک بسیاری کند.
بهتر است بدانید که تمرینات سلفژ و صداسازی تنها در مورد خوانندگی کاربرد ندارند، بلکه برای یک سخنران هم اهمیت بسیاری دارد. با انجام این تمرینات شما یاد می‌گیرید که در چه جاهایی باید برای افزایش تاثیرگذاری کلام، صدای خود را تغییر دهید؛ همچنین در چه زمانی سکوت کرده و در زمان مناسب تن صدای خود را بالا ببرید.
تمرین صداسازی برای قرائت
قاری قرآن برای اینکه بتواند صدایی آرامش‌بخش و دل‌انگیز داشته باشد باید بتواند به وسعت صدا دست پیدا کند. این امر تنها با فنون و تمرین صداسازی برای قرائت به دست می‌آید:
- شروع قرائت قرآن با صاف‌ترین حالت ممکن
- کنترل نفس در حین تلاوت
- تمرکز بر روی پرده دیافراگم و درون خود
- کنترل صدای خود ( تمرکز روی فضای دهان یا همان سقف دهان)
- عدم احساس فشار زیاد یا گرفتگی عضلات گردن هنگام خواندن
- حفظ آرامش بدن
- شل گرفتن فک پایین ( هنگام اوج گرفتن نباید فک انسان تحت فشار ماهیچه‌ها باشد)
تمرین صداسازی با نی
شما می‌توانید با کمک تکنیک نی هم تمرین صداسازی کنید. در این روش شما با استفاده از نی به تمرین می‌پردازید. برای تمرین صداسازی با نی، ابتدا باید یک نی را در دهان خود قرار دهید و سپس درون آن زمزمه کنید. بدین شکل که صدایتان را با پایین‌ترین محدوده صوتی خود بیرون دهید و سپس به آرامی فرکانس آن را بالا ببرید. برخی افراد این تمرین را با نی داخل لیوان آب هم انجام می‌دهند. در این روش حباب‌هایی با اندازه یکسان و در فاصله منظم روی آب به وجود می‌آیند.
تمرین صداسازی برای گویندگی
گویندگی هم جزو شغل‌هایی است که صدا و حوزه‌های مربوط به آن نقش بسیار مهمی دارند. با وجود تفاوت فن بیان و گویندگی شما می‌توانید به دلیل شباهت‌هایی که بین این دو زمینه وجود دارد در دوره فن بیان شرکت کنید و با برخی تمرین‌های صداسازی آشنا شوید.
در تمرین صداسازی گویندگی علاوه بر تمرینات رایج برای تنفس، نحوه ادا کردن کلمات هم نیز مهم شمرده می‌شود. نحوه باز و بسته کردن دهان نیز در صداسازی برای گویندگی یا سخنرانی بسیار مهم شمرده می‌شود.
رها کردن صدا به طور کامل
شما باید صدای خود را به طور کامل رها کنید و با فک بسته صحبت نکنید؛ عدم انجام این کار باعث می‌شود که صدای شما به مرور زمان آسیب ببیند. فراموش نکنید که میزان باز کردن دهان شما در وضوح صدایتان تاثیر بسزایی خواهد داشت. البته این موضوع بدان معنا نیست که هرچه بیشتر دهان خود را باز کنید بهتر است. بلکه با دانستن این موضوع می‌توانید با تغییر اندازه دهان، تن صدا، شفافیت آن و تاثیرگذاری صدای خود را تغییر دهید. با انجام این کار در مکانی که بلندگو هم در دسترس ندارید، می‌توانید صدای خود را با وضوح کافی به گوش مخاطبان برسانید.
تمرین صداسازی در سن بلوغ
یکی از مسائلی که نوجوانان علاقه‌مند به عرصه صدا مانند مداحی، خوانندگی و گویندگی با آن روبرو می‌شوند تغییر صدا است. طی فرایند بلوغ، نوجوانان با از بین رفتن غنای لحن، زمختی صدا یا حالت جیغ مانند مواجه شده که پدیدار و سپس ناپدید می‌شود.
در هر حال شما نباید تمرین صداسازی در بلوغ را کنار بگذارید. در این دوران شما باید با رعایت نکات خاصی به تمرین صدا بپردازید. در حالی که صدایتان شروع به جا افتادن در محدوده‌های بم‌تر می‌کند، مراقب باشید که زیاد به آن فشار نیاورید. شما می‌توانید نت‌های بالاتر را با قرار گرفتن در محدوده آوازی بخوانید؛ اما باید آن را ملایم نگه دارید. علاوه براین می‌توانید تمرین‌های دیگری در این دوره انجام دهید:
مسیرهای نزولی پنج تایی
از یک نت اصلی که احساس می‌کنید به راحتی برای شما قابل دسترس است، شروع کنید. بعد از آن با فواصل یک پنجم با سرعت و ریتم ثابت صدای خود را پایین بیاورید. با انجام این کار می‌توانید روی انتقال‌ها در صدا کار کنید. همچنین می‌توانید این تمرین را با فواصل نت شش تایی و هشت تایی هم انجام دهید.
تمرین فواصل بین نت‌ها
تمرین فواصل بین نت‌ها بر روی افزایش توانایی شما برای جداسازی بین ثبت صداهای در حال تغییر کار می‌کند. انجام این کار باعث ایجاد ظرافت آوازی می‌شود.
الگوهای هجایی
بهتر است که در این دوران الگوهای معمول و همیشگی خود را جای قالب روان، به صورت هجایی تمرین کنید. انجام این کار به شما کمک می‌کند تا در باز و بسته شدن نای بند دقت ایجاد کنید، مسئله‌ای که در اثر تغییرات هورمونی می‌تواند بلغزد.
تمرین صداسازی مبتدی
مهم‌ترین مسئله در تمرین صداسازی مبتدی داشتن توقعات منطقی از خود است. در آموزش هنر صدا برای مبتدی‌‌ها داشتن نظم در انجام تمرینات امری بسیار مهم شمرده می‌شود. در صورتی که تمرینات را به صورت مستمر و پیوسته انجام ندهید، نتیجه‌ای در این عرصه به دست نخواهید آورد.
بهتر است که همیشه صدایتان را به ترتیب (ابتدا رنج میانه صدا، سپس رنج پایین صدا و در آخر رنج بالای صدا و دوباره بازگشتن به رنج میانه) گرم کنید. همیشه برای هر رنج صدایی 10 دقیقه وقت بگذارید. در صورت خسته شدن صدایتان سعی کنید که به آن زیاد فشار نیاورید؛ همچنین هنگام گرم کردن صدا همیشه به رنجی برگردید که برای شما راحت‌تر است و بعد از چند دقیقه دوباره امتحان کنید. علاوه براین شما می‌توانید با مواردی مانند داینامیک صدا، تکنیک پیوستگی آوایی، گام‌های موسیقی، تمرین پروژکتور (باز کردن دهان هنگام ادای کلمات تا جایی‌که می‌توانید) و خم شدن بر روی یک صندلی هنگام خواندن به تمرین صداسازی بپردازید.
برای موفقیت در عرصه صدا، تمرین صداسازی را فراموش نکنید!
با تمرین صداسازی می‌توانید نواقص صدای خود را از بین ببرید. فرقی نمی‌کند که مبتدی، سخنران، گوینده، خواننده، مداح یا قاری قرآن باشید. داشتن یک صدای خوب نقش بسیار مهمی در موفقیت شما دارد.
شما می‌توانید با کمی تقویت حنجره، ورزش صدا و انجام تمرین‌های صداسازی صدای خود را بهبود دهید. با انجام این کار صدای شما ایده‌آل خواهد شد و به دنبال آن اعتماد به نفستان بالا خواهد رفت. به یاد داشته باشید که بزرگان عرصه صدا در کنار داشتن یک صدای خوب، از راه تمرین صداسازی به موفقیت رسیده‌اند. تمرین باعث می‌شود تا شما به مرور زمان روی غلتک بیفتد و قدرت نفوذ کلام‌تان بالا رود.
